Bule Sasab

Kuring jeung Ki Memed mapay-mapay walungan ka kebon Haji Dayat, ngadon rék ménta daun sampeu keur lalab sambel. Ilaharna poé minggu, barudak sok ngajak liliwetan. Malem mingguna sok ngariung di pos ronda, maén kartu, ngabako, teu kaliwat kopi hideung jeung wayang golék dina radio. Teu robah barudak nu ngumpul téh ukur Jajang, Ocid, Asep jeung kuring. Ti kubu aki-akina mah ukur ki Astahim, Ki Memed jeung Ki Amin. Nya kitu isukna ngumpul téh dipungkas ku liliwetan di saungna sawah Mang Duyeh, bari diayun ambing ku haleuang kawih jeung suling ki Amin.

Puguh ari liwet mah ti tatadi gé geus asak. Sok hédéd luhurna ditumpangan asin paméré ti warung indung Ocid. Aya peuteuy jeung jengkol ti Jajang. Tapi sambelna mah euweuh nu barisaeun nyieun. Wayahna wé metot heula Nyi Nunung nu keur nyeuseuh di imahna. Kabéh mupakat lalabna hayang dun sampeu. Teu talangké deui, kuring jeung Ki Memed tuturubun muru kebon Haji Dayat, sakalian rék ngala daun cau.

Barang rék meuntas walungan, gebeg téh kuring duaan ngarandeg nempo aya jelema morongkol teu usik-usik handapeun tangkal kérsen. Diilikan geuning bulé. Tarangna bancunur gedé jiga nu tidagor. Sukuna diiket tali rapia alah batan geus dirogahala. Kuring duaan rikat mariksa éta sakadang bulé. Dedegan awakna jangkung gedé. Buukna semu konéng, dibaju kameja pondok warna koneng. Kahandapna maké sontog bodas, disapatu jangkung. Hirup kénéh…

“Ti planét mana ieu mahluk?” Ki Memed semu ngagerendeng bari tanggah ka langit. Gék manéhna cingogo. “Beu, ieu panu mani saawak-awak…”pokna deui pirajeunan nyingkab-nyingkab baju si bulé.
“Lain panu, Ki, kulit bulé mah émang kitu.” Ceuk kuring bari tuluy leungeun ngopépang muka tali tina suku si bulé. Ki Memed unggut-unggutan.
“Jigana aya nu ngahaja miceun, dirogahala heula, Lo.” Ki Memed terus masang tarang kerung.
“Teu salah deui, Ki!” Pok téh, “ayeuna mah bawa wé ka balé désa, atawa ka imah Haji Dayat heula nu deukeut.”

“Satuju, Lo!” ceuk Ki Memed bari ngangkat palebah sirah si bulé. “Heueuh, Lo, kasiksa mun seug urang duaan mawa ieu bule ka balé desa.” Ki Memed ngangkat awak si bulé bari semu ngaheujeun beurateun. Prut manehna hitut. Dina haté kuring kutuk gendeng.

Reugeuyeung kuring duaan ngagotong si bulé, meuntas walungan muru imah Haji Dayat. Kawénéhan Haji Dayat sakur kulawargana araya di imahna, teu wudu atuh pada mantuan. Sanggeus nyarita kumaha mimitina manggih bulé, kuring jeung Ki Memed muru imah Pa Lurah, rék bébéja. Sok inget yén 1 x 24 Jam Tamu Wajib Lapor, nya kitu deui si bulé teh sémah can puguh.

Teu kungsi lila kuring, Ki Memed, Pa Lurah jeung Cecep anak lalaki panggedéna muru imah Haji Dayat naék mobil Pa Lurah. Di imah Haji Dayat, si bulé masih ngajoprak pingsan kénéh. Atuh geuleuyeung wé si bulé téh dibawa ka puskésmas. Nya tidinya jadi nyaho ngaranna téh Harry Thomas. Kapanggih biodatana tina surat katerangan dina rangselna. Sajeroning dipariksa, si Harry Thomas ngulisik satengah sadar.

Teu kungsi lila tidinya, si Harry Thomas nu satengah sadar téh antukna mah dibawa ka imah Pa Lurah. Sanggeus tepi deui ka lembur, kuring jeung ki Memed mah geuwat muru barudak di saung. Geus teu kuat lapar. Jalanna liwat imah Haji Dayat. Teu poho Ki Memed ménta dun sampeu jeung dun cau.
Nepi ka saung, barudak geus areuweuh. Seuneu ukur ruhak. Asin ukur cucuk. Peuteuy jeung jengkol ukur cangkang. Sambel ukur sengitna. Duh, jigana barudak dahar dina kastrol. Katempo aya tulisan dina triplék saung maké areng hideung:

Bwt Cep Alo Sareng Ki Memed
Nurustunjung Siah Duaan, Nyiksa Batur.
Urang Mah Inget Kénéh Ka Maranéh.
Tah Di Agéhan Liwet, Di Juru Luhur Saung!
WasSalam…
Tim Gegana

Lieuk kuring duaan ka luhur saung. Bedus, sésa liwet keur di riung kulawarga hayam, pada macokan. Gajleng téh ki Memed ka luhur saung, teu asa-asa nalapung hayam jaluna. Hayam kabéh barirat. Gék Ki Memed sila, kokoréh sésa liwet jiga nu rék ceurik. Balik ti saung, di tengah jalan ki Memed dibintih hayam bikang…

Sabada magrib, imah Pa Lurah riab ku jelema. Luha-loho di jandéla jeung di panto hareup, pada hayang nempo bulé. Kuring jeung Ki Memed ge milu élékésékéng ka jero imah. Nya sakeudeung mah silih degungkeun sirah jeung balad ngaliwet soal kajadian tadi beurang. Si Harry Thomas cenah geus nguniang hudang. Tapi Pa Lurah jeung kulawargana teu bisa ngawangkong jeung manéhna bubuhan teu ngarti basa batur. Ditawaran dahar gé kalahka ngajawab nat-nit-not. Katempo Neng Yuyun, anak Pa Lurah, keur jongjon ngubaran bohak tarang Cep Harry Thomas. Leng.

Lantaran can bisa kénéh ngawangkong nyambung, Pa Lurah nitah Cecep néang Kang Rahmat, guru bahasa Inggris di SMA, nu imahna gigir masjid Ar-Rohman. Béjana mah manéhna bisaeun ngomong bahasa inggris da kungsi kursus cenah sataun di Paré. Alah bener ning geus nyang-nying-nyong jeung Kang Rahmat mah kakara bacéprot nyambung. Kuring jeung ki Memed mah beuki teu kuat hayang ceurik, bakating ku teu ngarti.

Kang Rahmat ngadéhém, tuluy nyarita. “Janten kieu, Pa Lurah. Kang Harry Thomas téh urang Amrik. Saurna mah badé ka Pangandaran, namung sasab di tengah jalan. Manahoréng sasab dugi ka lembur urang. Saurna mah basa anjeunna meuntas ka ieu lembur badé ka walungan, ujug-ujug aya nu megat. Kang Harry téh saurna mah ditakol ku kai. Tidinya anjeunna teu emut deui…”
Pa lurah unggut-unggutan, tuluy nanya. “Barang-barangna aya nu leungit teu? Bisi harita téh dirampog.”

“Saurna mah teu aya nu kaleungitan.” témbal Kang Rahmat. Urang lembur nu ti tatadi ngabandungan tingkecewis. Simpé sakeudeung. Sanggeus Kang Harry diistirahatkeun ka jero kamar, urang lembur kabéh bubar. Baju Ki Memed katémbong ngagayot ku sarupaning kué. Singhoreng ti tatadi téh susulumputan ngodokan kéler.

Saminggu ti harita, Kang Harry Thomas katempo dunga-dengo hareupeun imah Pa Lurah. Jiga nu hayang ulin. Atuh ti harita manéhna jadi deukuet ka kuring jeung Ki Memed najan can ngarti kudu ngawangkong naon. Ki Memed onaman asa guminter najan ngan bisa ngomong “yes” jeung “no” bari teu puguh jurus. Tapi Kang Harry katempona geus apét tur lindeuk ka kuring duaan. Diajak ulin kamana-mana gé nunutur bujur waé. Diajak ngurek jeung nguseup mah milu waé. Baku setélanna téh maké kaos jeung calana buntung. Tapi tisaprak baréntol jeung kaligata lantaran diajak asruk-asrukkan ka kebon jagong, Kang Harry jadi tara maké calana buntung deui.

Sakecap dua kecap mah ngomong Sunda geus bisaeun bubuhan sapopoé ulin jeung barudak pamuda. Kamari mah bisaeun ngomong “dahar”, “kulub tutut”, “hayu” jeung “nurustunjung.” Tidinya naék jadi bisa “embung”, “naon ieu”, “udud”, “belut”, “lauk” jeung “bahénol”. Nu séjénna mah saeutik-saeutik ngarti mun pareng batur ngomong, tapi teu bisaeun némbal. Kadieu beuki kadieu geus jiga ka dulur, silih béré. Nya kitu téa Kang Harry mindeng méré, ari kuring mah ukur sakali. Ayeuna mah lembur gé geus kaubek ku Kang Harry. Silih suntrungkeun di sawah Mang Duyeh, silih téngkas, silih porosotkeun sarung mun pareng diajak solat ka tajug.

Sabulan ti harita, Kang Harry amitan rék mulang ka nagarana. Kuring jeung Ki Memed ngarasa kaleungitan batur ulin. Duh, Kang Harry téh jajaka soméah. Béja ti Kang Rahmat mah manéhna aya haté kadua leutik ka Neng Yuyun anak Pa Lurah. Leng. Bener tiiseun euweuh Kang Harry mah. Di pos ronda téh peuting ayeuna mah ukur aya kuring jeung Ki Memed. Karasa kénéh kamari mah dariuk tiluan, ngalinting bako molé. Sok jadi inget Kang Rahmat nyarékan kuring jeung Ki Memed, pajar téh Kang Harry bébéja dibéré ganja Indonesia. Duh, abong bulé teu gaul.

Angin peuting tiis karasana. Kuring duaan gogoléran di pos ronda gumulung panineungan.
“Ayeuna mah gening tiiseun euweuh Kang Harry mah, Ki…”
“Yes…”

***
Heuleut watara bulan, Kang Harry Thomas ujug-ujug ngurunyung deui ka lembur. Ayeuna mah ginding; maké kaca mata, kaméja, lepis, jeung rangsel gedé. Kuring jeung Ki Memed datang ngabageakeun. Ngarasa pangling. Gagah gening si bulé téh.

“Nurustunjung si Harry, Lo, nyaho rék kadieu deui mah baheula téh moal ceurik.” Ceuk Ki Memed semu keuheul. Kuring mah ukur seuseurian.

Kang Harry Thomas ayeuna mah ngontrak gigireun imah Kang Rahmat. Ari diaku deui titah cicing di imah Pa Lurah mah, Kang Harry ayeuna mah mumul, éraeun. Ceuk Kang Rahmat mah, Kang Harry téh boga rencana rék netep di Indonesia. Béjana rék nyieun imah di lembur ieu. Kuring jeung Ki Memed atoh ngadéngéna.

“Horray, Lo, Kang Harry mawa duit loba ti imahna!!” Ki Memed ajrag-ajragan sapanjang galengan. Atuh belut téh nyempod deui ka jero liang.

Piimaheun Kang Harry Thomas geus ngeureuyeuh di wangun. Béjana ti Kang Rahmat mah, Kang Thomas gé keur getol-getolna kursus basa Sunda di Bandung. Pantes jarang daék diajak ulin deui. Atuh dua minggu kursus gé geus lumayan karasa. Kang Harry geus loba ngarti mun batur ngomong, tapi ari némbal mah masih balélol. Minggu ganti minggu, bulan ganti bulan, imah Kang Rahmat geus ngadeg. Imahna teu gedé. Leutik tapi kaciri lucu. Kitu deui basa sunda na geus kadéngé lancar. Éta wé pas hiji poé keur leumpang jeung Kang Rahmat balik ti Bandung, ku Ki Memed digeroan diajak ngopi heula di warung Nyi Odah, témbalna mani alus.

“Hatur nuhun. Nanging abdi nyuhunkeun widi badé mios…” pokna. Kuring jeung Ki Memed silih pelong bakating ku reuwas.
“Lo, Kang Harry beuki nyunda.”
“Heueuh, Ki, ku daék diajar mah kabéh gé bisa. Ku daék diajar nyunda bener-bener mah, bulé gé bisa.
Kacida mun urang lembur éléh nyundana. Atuh kiwari mah budak Sunda gé geus pada ninggalkeun basa sorangan…”
“Yés…”

Jejeg sataun, Kang Harry geus teu kagok jadi urang Sunda. Saeutikna geus lancar ngomong Sunda, pakéan nyunda basajan, ngan buuk mah angger koneng. Datang ka kacamatan gé geus teu dianteur deui ku Kang Rahmat. Béja mah dahar ge geus sagala asup. Mun dahar téh sambel jeung lalab mah kudu wé sayagi. Karesepna daun gedang jeung peuteuy.

Komo geus cicing di imahna sorangan mah, geus jiga wé urang lemburna téh. Isuk-isuk diharudum sarung. Peutingna ngilu ngaronda. Nu reuwas mah, Kang Harry geus muslim. Unggal adan sok ngilu solat. Ceuk Kang Rahmat mah, sabulan katukang Kang Harry hayang diajar agama Islam.
Nu mingkin kuring reuwas mah, Kang Harry ngalamar Neng Yuyun. Leng. Atuh urang lembur gé kabéh gujrud. Nya kitu deui Pa Lurah mah teu bisa nanaon, da sual jodo keur Neng Yuyun mah nu kudu nyieun kaputusanna gé Neng Yuyun sorangan. Teu kungsi lila, kurunyung kulawarga Kang Harry ti Amrik pada daratang. Poé minggu ngarumpul di imah Pa Lurah. Ku alus ayeuna mah nu narjemahkeun basa téh Kang Harry sorangan, bubuhan geus lancar ngomong Sunda. Teu nyangka saminggu ti harita Neng Yuyun narima lamaran Kang Harry. Saumur-umur kakara aya urang lembur kawin jeung bulé.

Saptu hareupna, acara kawin Neng Yuyun Sumiati jeung Kang Harry Thomas dilaksanakeun. Rob jelema pada nyaksian. Rencanana pangantén téh peutingna rék nanggap wayang golék. Atuh urang lembur bungah ngadéngéna. Dina acara kawinan, teu nyangka bakal loba bulé nu daratang manggihan pangantén. Kuring jeung Ki Memed pangheulana ngawilujengkeun ka pangantén. Sakapeung mah kuring sok ngahuleng nempo Neng Yuyun nu beuki méncrang mun pareng didangdanan.

Sémah beuki merul. Jigana salembur tamplok kadinya. Jelema ngantay sasalaman jeng pangantén. Ki memed katempona geus ngopépang gigireun méja parasmanan. Patingburinyay cahya kaméra nu motrét panganten. Kabeurangnakeun jelema nu ngantay sasalaman téh geus teu pati pagelek-gelek. Semu corengcang. Sabot semah keur dihibur ku nu nyanyi dangdut jeung nu anteng joged dina panggung, torojol téh Kang Harry kaluar bari gigisik panon.

“Aya naon, Kang?” kuring nanya semu reuwas.
“Tuh itu mangkelukna. Itu pisan mangkelukna!” Kang Harry nunjuk Ki Darman nu keur uyek joged. Kabéh sémah ngalieuk ka panggung. Nu nyanyi eureun. Pon kitu deui musikna. Ki Darman luak-lieuk jiga nu bingung.
“Naon kitu?!” kuring nanya deui.
“Nu nakol sim kuring baheula!” ceuk Kang Harry. Atuh gajleng Ki Memed jeung Ki Astahim néwak Ki Darman nu ngajanteng kénéh luhur panggung. Ki Memed rikat nyokot mikropon. Sugan téh rék ditakolkeun. Aéh kalahka dipaké ngomong jiga emsi.

“Bener ilaing nu baheula ngarogahala Kang Harry?!” Ki Memed nyereng ka Ki Darman. Nu ditanya pungak-pingeuk bangun nu sieun. Song mikropon disongokeun kana baham Ki Darman sina ngomong. Sakur jelema nu aya didinya jempé. Alam simpé. Sémah nu geus baralik gé daratang deui, puguh wé da nu hahaok téh kadéngé ka jalan gé.

“Hayoh ngomong aki-aki nuruspedut! Pilih ngaku atawa didagor?!” Ki Memed terus ngaguliksek semu ngancam. Song deui mikropon ka Ki Darman.
“Muhun, muhun. Kuring nu baheula nakol Kang Harry…” témbal Ki Darman arapap-eureupeup awahing ku sieun kacida.
“Naha?!” Song deui mikropon ka Ki Darman.
“Eu..baheula téh, sugan téh, sugan téh Kang Harry téh walanda nu badé ngajajah…” Ki Darman némbal pupurungkutan. Atuh ger wé sakur nu aya didinya seuri akey-akeyan. Musik sada deui, haleuang dangdut kadéngé deui. Nu jogéd ngagaritek deui. Ki Darman mah turun, solongkrong ngajak sasalaman ka Kang Harry ménta hampura sual kajadian nu geus liwat. Teu kungsi lila manéhna nyiuk sangu di méja parasmanan. Belewek-belewek rewogna kacida, ngubaran kareuwas meureun.

Sataun tiharita, Kang Harry Thomas jeung Neng Yuyun Sumiati boga budak. Abong ngalah ka bapana, orok téh buukna semu konéng. Béja ti Cecep mah budak téh dingaranan Haryanto Harianeun. Tapi sabulan tiharita ngaran budak diganti jadi Muhammad Heri Thom-bo Ati. Duh, mani bagja nu rumah tangga. Mugia rumah tanggana tetep bagja, Neng. Kuring ikhlas. Muhun, najan dogong-dogong tulak cau mangtaun-taun kuring miharep waktu nu alus rék wakca. Duh geuning kapiheulaan ku bulé sasab…